Zehirlenme Nedir ?

Zehirlenme nedir sorusuna cevap olarak herhangi bir yolla vücuda girdiğinde organizmaya zarar veren, zehirlenme belirtileri oluşturabilen, hatta bazen yaşamı tehdit edebilen maddelere (toksin) denir.

Toksik maddelerin, toksik etki gösterebilecek dozda vücuda alınması ile organizmada, işlevsel fonksiyonların bozulması ise “zehirlenme” olarak tanımlanır.

Hastada karşılaşılabilecek olan zehirlenme bulgu ve belirtileri, zehirli maddenin çeşidine, miktarına, vücuda alınış yoluna ve kişinin sağlık durumuna ve zehirlenme belirtilerinin ortaya çıkış süresine göre, akut ve kronik zehirlenme olarak sınıflandırılmaktadır.

Zehirlenme Çeşitleri Nelerdir ?

Sindirim Yoluyla Zehirlenme

Sindirim yoluyla zehirlenme en sık karşılaşılan zehirlenme yöntemidir. Toksin ağız yolu ile sindirim sistemine ulaşır. Toksik madde bilerek ya da farkında olmadan ağız yolu ile alınabilir. Aynı zamanda öz kıyım amaçlı zehirlenme olgularında da en sık karşılaşılan yöntemdir. Yanlışlıkla yeme ise yenişen maddenin diğer zehirli maddelere bulaşması, karışması, yenilen maddenin zehirli olduğunun bilinmemesi ya da ele bulaşan zehirli maddenin yenilen maddeye bulaşması yöntemi ile olur.

Solunum Yoluyla Zehirlenme

Solunum yoluyla zehirlenme özellikle endüstriyel ortamlarda ya da yangın alanlarında ortaya çıkan toksik gazların inhale edilmesi ile oluşur. Zehirli gazların ya da asfiktan gazların inhale edilmesi ile zehirlenme belirtileri sanılandan çok daha hızlı bir şekilde ortaya çıkar. Sık karşılaşılan solunum yoluyla olan bir zehirlenme çeşidi de karbonmonoksit zehirlenmeleridir.

Deri ve Mukozalar Yoluyla Zehirlenme

Deri ve Mukozalar yoluyla zehirlenmede toksik maddenin bir şekilde deri ile temas etmesi ya da deriye bulaşması yoluyla vücuda emilmesi yoluyla oluşur. Özellikle kimyasalların doğrudan toz ya da sıvı olarak teması ya da aerosel olarak temas etmesi görülebilir. Nadir olarak görülen bir başka yolda, toksik maddenin vücuda enjekte olmasıdır. Kontamine olmuş bir metal, plastik ya da ağaç parçasının vücuda implante olması ya da özellikle madde bağımlılarının zehirli maddeyi vücuda enjektör aracılığıyla enjekte etmesi, karşılaşılan zehirlenme türleridir. 

Zehirlenme Anında Yapılması Gerekenler

Zehirlenmelerde doğru alınacak öykü, birçok durumda hem zehirlenme tanısının konması hem de tedaviye yol gösterici olması açısından son derece önemlidir. Hastane öncesi acil sağlık personeli, zehirlenmiş hasta ile genellikle ilk karşılaşan ambulans yada sağlık görevlisidir. Acil sağlık personeli eğer hastanın bilinci yerindeyse, doğrudan hasta ile iletişim kurmalıdır. Özellikle öz kıyım olgularında hasta iletişim kurmaya açık olmayabilir ya da toksik madde hasta da bilinç durum değişikliğine neden olmuş olabilir. Bu durumda hasta yakınlarından ya da çevrede bulunan kişilerden bilgi alınması büyük önem taşımaktadır.

Zehirlenme olgularında hastanın öyküsü alınırken, aşağıdaki soruların mutlak suretle değerlendirilmesi gerekir;

• Toksik etki gösteren maddenin adı,
• Maddenin içeriği ya da bileşeni,
• Maddenin saklandığı kutu, maddenin rengi, kokusu,
• Zehirlenmenin hangi yolla olduğu,
• Vücuda alınan toksik madde miktarı,
• İnhalasyon zehirlenmelerinde, zehirli alanda kalınan süre,
• Hasta kustu mu ya da kusturulmaya çalışıldı mı?
• Toksik maddenin alındığı ya da temas edildiği zaman,
• Maddenin bilerek ve istenerek mi, yanlışlıkla mı yoksa birinin zorlaması ile mi alındığı,
• Toksik maddeyi alan ya da madde ile temas kuran kişi sayısı,
• Zehirlenen kişinin genel sağlık durumu; kazanılmış hastalıklar, sürekli kullanılan ilaçlar,
• Hastanın madde bağımlılığı geçmişi, psikolojik durumu, daha önce intahar girişimi öyküsü,
• Zehirlenme sonrası oluşan ilk belirti ve bulgular, mutlaka sorgulanmalıdır.

Hastadan alınacak öykü ile birlikte, hastanın bulunduğu ortamın değerlendirilmesi, ortamda bulunan kokular, hastanın üzerinden ya da ağzından duyulan kokular, ortamda bulunan boş ilaç kutuları, dökülmüş kimyasallar, hastanın üzerinde bulunan ilaçlar, kullandığı maddeler mutlaka değerlendirilmelidir.